Deprem felaketinde sağlam olmayan binalara yapılacak sismik izolasyon, izolatör sistemi binanın depreme dayanıklılığını artırmaktadır. Peki, izolatör nedir nasıl çalışır? Depremde izolatör sistemi ne işe yarar?
Depremde riski en aza indiren sismik izolatör sadece yeni binalara değil eski binalara da uygulanabiliyor. Kahramanmaraş ve çevre illerde yaşanan deprem felaketinin ardından binaların daha nasıl sağlamlaştırılabileceği konuşuluyor. Bu formüllerden biri de izolatör sistemi. Peki, izolatör nedir nasıl çalışır?
SİSMİK İZOLATÖR NEDİR?
Sismik izolatör, yapıya gelen deprem, rüzgar vb. yüklerin azaltılmasına yarayan sistemdir.
Sismik izolasyon sistemleri zemin ile yapının tabanı arasına esnek enerji sönümleyici elemanlar yerleştirerek zeminden yapıya aktarılan deprem kuvvetlerinin azaltılmasına; sismik enerji ve hareketlerini absorbe etmesine yardımcı olan araçlardır.
Sismik izolasyonu olmayan yapı kendi ağırlığının 1/10’u kadar yatay yük taşıyabilir. Eğer bu değerden daha fazla bir yük gelirse yapıda kalıcı deformasyonlar oluşur ve kolon-kiriş birleşim noktalarında kırılmalar başlar. Ancak sismik izolasyonu olan yapılar ise bu değerlerin çok üstüne çıkabilir. Çünkü sismik izolatörler gelen yatay yükü azaltır.
İzolatör, deprem sırasında üzerindeki yapının sarkaç misali küçük salınımlar yapmasını sağlar. Oluşan dinamik sürtünme kuvveti ile izolatörün konkav geometrisi deprem enerjisinin sönümlenmesini sağlar. Sismik izolatörler deprem anında yapıya aktarılan dinamik kuvvetleri ve buna bağlı deplasmanları %80 – %90 oranında azaltmakta ve yapıyı deprem kuvvetlerine karşı izole etmektedir.
1921 yılında Amerikalı Mimar Frank Lyond Wright, Tokyo’daki Imperial Hotel’in temellerinde, taban izolasyon fikrini uygulayan ilk kişi olmuştur. 1969 yılında dünyada ilk kauçuk sismik izolasyonlu yapı, İsviçreli mühendisler tarafından Makedonya’nın Skobje şehrinde bir ilkokul binasında uygulanmıştır.
DEPREMDE İZOLATÖR SİSTEMİ NE İŞE YARAR?
Olası bir depremde izolatör sistemi:
-Yüksek düzeyde can güvenliği
-Aynı oranda minimum düzeyde bakım gerekliliği
-Araştırma ve geliştirmeye ait projelerin korunması
-Yapıda bulunan mimari ve taşıyıcı elemanlarda minimum hasar
-Şiddetli deprem sonrasında hemen kullanım olanağı
-Köprü ve viyadükler de hasar görmeksizin kullanımına devam edilmesi
Ulaşım yapılarında devam eden süreklilik
-Yapı içerisinde yer alan eşya ve cihazların korunması gibi durumlarda fayda sağlar.
Kaynak: Yeniçağ